Sharbat Gula miała 10 lat, kiedy w jej szkole, w obozie dla uchodźców Nasir Bagh pojawił się Steve McCurry, fotograf National Geographic. Oczy Sharbat przykuły jego uwagę. Była ładna. Religijna pasztunka nie powinna była ani na niego patrzeć, ani odsłonić swojej twarzy, ani rozmawiać. Tymczasem McCurry, poprosił jej nauczycielkę, aby poleciła przerażonej dziewczynce nie tylko odsłonić twarz, ale także patrzeć w obiektyw, pozować do okładkowego zdjęcia.
W magazynie napisano potem, że w jej oczach widać strach przed wojną. Prawda była jednak taka, że widać w nich oburzenie, przerażenie i złość na białego mężczyznę, który dla własnych korzyści traktuje ją jak ładny przedmiot. Beztrosko depcze wszystko to, co jest dla niej ważne i od czego zależy jej życie.
Brutalny atak, który wydarzył się w życiu Sharbat Gula, można porównać z tym co działo się w tym samym momencie z Afganistanem, który podobnie jak Polska, leży na zbiegu interesów i kultur i nieustannie walczy o zachowanie jedności i niezależności.
Niedługo potem to samo miało stać się rzeczywistością wszystkich kobiet w Afganistanie.
Tak naprawdę jest to rzeczywistość wielu kobiet na świecie.
Świat mężczyzn
Kiedy Sharbat przyszła na świat – około 1972 roku – w Afganistanie szykowano obalenie monarchii. Do bezkrwawego puczu doszło w 1973 roku, prezydentem kraju został Mohamed Daoud Khan. Zwolennik Rosji i reformator społeczny, pasztuński nacjonalista rządził tylko 6 lat. W kwietniu 1978 roku Mohamed Daoud Khan zginął w wyniku zamachu stanu, zorganizowanym przez Ludowo-Demokratyczną Partię Afganistanu wspieraną przez Rosję.
Narodziny radykalnej opozycji
Tak zaczyna się seria wydarzeń, która doprowadziła do tego, że Afganistan stał się międzynarodową ostoją terroryzmu, a Afganki jego ofiarami. W ciągu niespełna dwóch lat, radykalne reformy społeczne, przymusowa sekularyzacja i nowe zasady dotyczące podziału ziemi, które LDPA narzucała siłą, sprawiły, że w konserwatywnym, biednym, ale spokojnym kraju narodziła się równie zdecydowana opozycja.
Wojna domowa między komunistycznym reżimem i partyzanckimi mudżahedinami trwała do 1979 roku. Komuniści mieli poparcie Rosji, partyzantów wspierał Pakistan i USA, a po cichu także Chiny i Arabia Saudyjska.
W grudniu 1979 roku Rosja zaatakowała Afganistan, rozpoczynając tym samym wojnę afgańsko-rosyjską.
W wyniku wojny zginęło do 2 milionów Afgańczyków, 6 milionów uciekło z Afganistanu do Pakistanu i Iranu.
Atak białych i bogatych
Sharbat wraz z rodzeństwem, ojcem i babcią przewędrowała do Pakistanu. Pasztuńska rodzina trafiła do obozu dla uchodźców Nasir Bagh. Tam ładną dziewczynkę sfotografował Steve McCurry.
Dla Sharbat to zdjęcie było niczym gwałt, który w dodatku całkowicie kompromitował ją w oczach lokalnej społeczności. Na razie jednak pozostała anonimowa, przynajmniej w swoim świecie. W 1985 roku zdjęcie Sharbat trafiło na okładkę National Geographic, z tekstem, w którym poświęcono jej zaledwie jedno zdanie. Steve McCurry nie spytał nawet jak miała na imię. Nie interesowało go kim jest.
Sharbat Gula zobaczył cały świat.
Kolejne, świeckie rządy w Afganistanie starały się złagodzić reformy sekularyzacyjne i społeczne i porozumieć z coraz bardziej radykalizującą się opozycją, której wspólnym mianownikiem był islam. Afganistan próbował także uniezależnić się nieco od Rosji. Wojska rosyjskie opuściły kraj w 1989 roku.
W ciągu kolejnych lat do Afganistanu ściągali islamscy ochotnicy, gotowi na wojnę ze świeckim rządem w obronie religii i tradycji. Celem dużej części opozycji stało się utworzenie państwa opartego na fundamentalistycznym islamie. Cały czas wspierały ją finansowo USA i Pakistan. Wg. magazynu Forbes same tylko Stany Zjednoczone wydały na wojnę w tym regionie około 2 bilionów dolarów.
Powrót Sharbat
Uchwalona w 1990 roku konstytucja Afganistanu deklaruje, że jest on państwem islamskim. W 1992 roku utworzono Islamską Republikę Afganistanu. W tym samym roku Sharbat Gula, praktykująca muzułmanka, wróciła z rodziną do swojej wioski we wschodnim Nangarhar, jednym z 39 regionów Afganistanu.
Wojna domowa trwała nadal, tym razem walczyły między sobą różne odłamy opozycji. W 1996 roku zwycięzcami okazało się jedno z wielu ugrupowań ekstremistycznych walczących o władzę – Talibowie. Utworzyli Islamski Emirat Afganistanu, którego prawo opierało się na najbardziej radykalnych, ekstremalnych i swobodnych interpretacjach Koranu. Rząd islamistów uznały jedynie Arabia Saudyjska, Pakistan i Zjednoczone Emiraty Arabskie.
Steve McCurry zaczął szukać Sharbat już w 1990 roku, ale bez powodzenia. Kiedy po latach spytał ją czy kiedykolwiek czuła się bezpieczna, odpowiedziała, że nie, ale za rządów Talibów panował porządek.
Wiele kobiet myślało jednak inaczej. Straciły status wolnych jednostek i stały się całkowicie zależne od mężczyzn. Nie miały prawa do edukacji, pracy, aktywności społecznej, mogły jedynie wyjść za mąż. Talibowie zmuszali do małżeństwa kilkunastoletnie dziewczynki.
O życiu kobiet pod rządami Talibów opowiada film irańskiej reżyserki Samiry Makhmalbaf z 2003 roku.
Sharbat odnaleziona
Duża część dochodów Talibów pochodzi ze sprzedaży narkotyków. Dziennikarka Lynne O’Donnell w rozmowie z Woman’s Hour BBC4 określiła ich niedawno jako „rapers, killers and drug dealers” oraz „największy na świecie kartel narkotykowy”. W 2001 roku rządy ekstremistów zakończyły się w wyniku interwencji NATO. Od tej pory na terenie Afganistanu stacjonowały m.in. wojska USA, jako gwarancja pokoju i przeciwwaga dla zbrojących się nieustannie ekstremistów.
W 2002 roku Steve McCurry odnalazł Sharbat Gula. Zidentyfikowano ją dzięki analizie tęczówki. Miała ok. 30 lat i trzy córki i syna. Wyszła za mąż przed 16 rokiem życia i mieszkała na wsi. Urodziła cztery córki, ale jedna z nich zmarła. Znów nie chciała rozmawiać ze Stevem McCurry, nie chciała by robiono jej zdjęcia. Tym razem „przekonał” ją mąż.
Kobieta symbol
Od 2012 roku Sharbat jest wdową, jej mąż zmarł na żółtaczkę typu C. Rodzina wróciła do Pakistanu, bo tam Sharbat czuła się bezpiecznie, tam czuła się jak w domu. Wiele afgańskich rodzin nieustannie migrowało między Afganistanem i Pakistanem, zależnie od sytuacji politycznej.
W 2016 roku Sharbat została aresztowana za posiadanie fałszywego pakistańskiego dowodu osobistego, co znów było częstą praktyką wśród miliona afgańskich uchodźców żyjących w Pakistanie.
Aresztowanie Sharbat miało jeszcze inne znaczenie polityczne. „Afgańska dziewczynka” stała się symbolem losu uchodźców i powrotu do domu dla miliona uciekinierów z Afganistanu. Po dwóch tygodniach Pakistan deportował zmagającą się z żółtaczką C Sharbat do jej oficjalnej ojczyzny. Tam czekał na nią prezydent Ashraf Ghani. W 2017 roku rząd ofiarował rodzinie Sharbat Gula duży dom i pomoc finansową. Wsparcie rządu było jeszcze jednym kamyczkiem wrzuconym do worka z „grzechami” Sharbat, z punktu widzenia fundamentalnych islamistów. Nie ma znaczenia, że kobieta jest na co dzień i zawsze była religijną i praktykującą muzłumanką.
Koniec wolności
Pod „opieką” zachodnich wojsk, przez 20 lat kobiety w Afganistanie cieszyły się wolnością i prawami człowieka. Afgańskie społeczeństwo jest bardzo młode. Zachęcane przez Zachód Afganki zaczęły robić kariery w mediach, sądownictwie, na uniwersytetach i w służbie zdrowia. Jednym z popularniejszych programów telewizyjnych jest Britain’s Got Talent. Do szkoły poszły także córki Sharbat Gula. Te 20 lat miało ogromne znaczenie także dlatego, że afgańskie społeczeństwo jest jednym z najuboższych i najsłabiej wykształconych społeczeństw na świecie.
W 2021 roku jednak rząd USA wycofał wojska z Afganistanu. Talibowie, i tak znów silni i aktywni, dostali w pewnym sensie prezent od losu. Nie postawiono im żadnych warunków, z dnia na dzień sytuacja w Afganistanie przestała angażować USA.
W sierpniu 2021 Talibowie zajęli Kabul, a afgański rząd i prezydent uciekli z kraju.
O tym, co dokładnie wydarzyło się w Afganistanie, opowiada Lynne O’Donnel oraz zaproszeni przez nią aktywiści, naukowcy i dziennikarze:
Gdzie jest Sharbat Gula
Nie wiemy gdzie jest Sharbat Gula. Udało jej się uciec? Została licząc na „ład i porządek” wprowadzony przez Talibów?
Czy National Geographic udało się uratować rodzinę Sharbat na czas?
Świat próbuje tymczasem ewakuować z Afganistanu tak dużo kobiet, jak to tylko możliwe.
Nie ma wątpliwości, że czeka je terror lub śmierć.
Tekst: Paulina Wajszczak
Źródła:
https://www.mirror.co.uk/news/world-news/gallery/women-1950s-60s-70s-afghanistan-24775688
https://www.nationalgeographic.com/pages/article/afghan-girl-home-afghanistan
https://www.newframe.com/afghanistan-a-highway-of-history/
https://en.wikipedia.org/wiki/Afghan_Girl
Zależy nam, aby nasze teksty były jak najwyższej jakości. Jeśli znajdziesz jakikolwiek błąd, napisz do nas: Ifem.pl@protonmail.com
UPDATE:
W listopadzie 2021 roku Steve McCurry odnalazł Sharbat Gula i jej rodzinę w obozie dla uchodźców we Włoszech. Podobno jest już bezpieczna.