Mileva Marić jest uważana przez wielu za współtwórczynię teorii względności. Jej mężem był Albert Einstein, jeden z ważniejszych fizyków w historii nauki. O wielkiej uczonej zapomniano, bo była kobietą.
Miłość od pierwszego wejrzenia
Mileva Marić pochodziła z zamożnej serbskiej rodziny. Swojego męża poznała na studiach na Politechnice w Zurychu. Od tego czasu para była nierozłączna. Wspólna korespondencja małżonków ujawnia dowody ich wieloletniej ścisłej współpracy.
„Kiedy po raz pierwszy przeczytałem Helmholtza, dziwne wydało mi się to, że nie było Cię po mojej stronie, a dziś nie jest lepiej. Uważam, że praca, którą wykonujemy razem, jest bardzo dobra, uzdrawiająca, a także łatwiejsza .” – pisał już wtedy do ukochanej Albert.
Koniec studiów
Mileva Marić była uważana za wzorową i odpowiedzialną studentkę. Pod koniec studiów, w 1900 roku, Mileva i Albert otrzymywali podobne oceny końcowe. Niestety na egzaminie ustnym jeden z profesorów przyznał czwórce studentów płci męskiej maksymalną notę, jednocześnie blokując starania Milevy w uzyskaniu dyplomu. Pogląd, że kobieta nie powinna w ogóle studiować, był bardzo powszechny. Tytuł naukowy otrzymał jednak Albert. Mileva postanowiła przekuć swoją pracę w doktorat.
Rodzina Alberta była przeciwna ich związkowi. Mileva nie była Niemką. Matka uczonego twierdziła, że młoda kobieta „nie może stać się członkiem tak wysoce szanowanej rodziny” i przekonywała Alberta w listach, że „Albercie kiedy skończysz 30 lat, ona będzie już starą wiedźmą” (Mileva była o trzy lata starsza od Alberta).
Po skończeniu studiów, fizyk pisał o ponownym spotkaniu z ukochaną:
„Nie mogę doczekać się wznowienia naszej nowej wspólnej pracy. Musisz teraz kontynuować swoje badania – jak dumny będę mieć doktora za moją małżonkę, kiedy ja będę tylko zwykłym mężczyzną.”
Pierwszy artykuł
W 1900 roku para opublikowała pierwszy artykuł naukowy. Praca ukazała się jedynie pod nazwiskiem Einsteina. Wg uczonego Dorda Krstić’a, autora biografii Mileny Marić, publikacje z żeńskim nazwiskiem umniejszały ówcześnie znaczenie pracy naukowej.
Kolejny list opisuje postępy przyszłych małżonków w opracowywaniu teorii względności:
„Jakże szczęśliwy i dumny będę, gdy we dwoje doprowadzimy naszą pracę nad ruchem względnym do zwycięskiego zakończenia.”
Nieznane losy córeczki Liserl
Los Milevy zmienił się diametralnie, kiedy zaszła w ciążę. Nadal niezamężna, powzięła ostatnią próbę zdobycia dyplomu. Niestety po nieudanych staraniach, była zmuszona wrócić do rodzinnej Serbii. Tam urodziła córeczkę Liserl, której dalsze losy pozostały nieznane. Przypuszcza się, że dziecko zostało oddane do adopcji, być może zmarło. Akt urodzenia oraz zgonu nie zostały odnalezione.
Przed śmiercią, ojciec Alberta ostatecznie udzielił błogosławieństwa młodej parze. Mileva i Albert pobrali się w 1903 roku. Małżonkowie zamieszkali razem, a późnymi wieczorami wspólnie pracowali nad swoją teorią. W 1904 roku urodził się ich pierwszy syn Hans Albert, a sześć lat później Eduard, który często chorował.
„Rok cudu”
W 1905 roku opublikowano pięć przełomowych artykułów Einsteina. Rok ten jest nazywany „rokiem cudu” Alberta. Dzięki jednemu z artykułów fizyk otrzymał Nagrodę Nobla w 1921 roku. Z kolei inny artykuł zawierał słynne twierdzenie E = mc2.
Według biografa Petera Michelmore, opublikowane artykuły były w efekcie końcowym korygowane przez Milevę. Liczni członkowie jej rodziny, którzy odwiedzali małżonków, byli świadkami ich rodzinnego rytuału, w którym para przesiadywała do późna nad badaniami. Albert przekazał jej także pieniądze jakie otrzymał razem z Nagrodą Nobla.
Rozpad małżeństwa
W kolejnych latach, kiedy kariera Alberta nabrała tempa, a jego synowie wymagali opieki rodziców, małżeństwo uczonych przechodziło ciężki okres. Mileva pisała wówczas do swojej wieloletniej przyjaciółki Heleny Savić:
„Obecnie [Albert] jest uważany za najlepszego fizyka niemieckojęzycznego i przyznają mu wiele zaszczytów. Bardzo się cieszę z jego sukcesu, ponieważ w pełni na to zasługuje. Chciałabym tylko, aby sława nie miała szkodliwego wpływu na jego człowieczeństwo.”
Mileva dodaje na koniec listu:
„Przy całej tej sławie ma mało czasu dla swojej żony. […] Cóż tu mówić, z rozgłosem, jeden dostaje perłę, drugi – muszlę.”
Albert nawiązał romans ze swoją kuzynką, który przez dwa lata utrzymywał w tajemnicy. W 1919 roku para się rozstała. Mileva przez całe lata zmagała się z problemami finansowymi. Utrzymywała dwóch synów, koszty leczenia Eduarda, u którego ok. 1930 roku zdiagnozowano schizofrenię były ogromne. Kobieta dorabiała, udzielając korepetycji.
Po rozwodzie wszelkie próby opublikowania listów z dowodami na współtworzenie teorii względności przez Milevę Marić, były blokowane przez prawników Einsteina. Miało to zapobiec groźbie obalenia „mitu Einsteina”.
Śmierć fizyczki
Mileva Marić zmarła w 1948 roku. Rok przed jej śmiercią Albert napisał do doktora Karla Zürcher – „Kiedy Milevy już nie będzie, ja będę mógł odejść w spokoju.”.
Wszelkie osiągnięcia Milevy Marić pozostały w ukryciu głównie ze względu na płeć i jej pochodzenie. Umniejszanie jakiegokolwiek dorobku kobiet było powszechne w tamtych czasach. Bez praw do głosowania, nie miały one szansy na samodzielną karierę naukową. Były zależne społecznie i ekonomicznie od mężczyzn. Niemieckie sufrażystki wywalczyły prawo do głosowania w 1918 roku. W tym samym roku powstała Jugosławia, do której włączono Królestwo Serbii i której mieszkanki otrzymały prawa wyborcze dopiero w 1946 roku.
Tekst: Sylwia Padula
Źródła:
https://www.crazynauka.pl/czy-zona-einsteina-jest-wspolautorka-teorii-wzglednosci/
https://www.polskieradio.pl/7/163/Artykul/1689536,Mileva-Maric-zona-i-muza-Einsteina
https://blogs.scientificamerican.com/guest-blog/the-forgotten-life-of-einsteins-first-wife/
Zależy nam, aby nasze teksty były jak najwyższej jakości. Jeśli znajdziesz jakikolwiek błąd, napisz do nas: Ifem.pl@protonmail.com.