Historycy nie do końca są zgodni co do jej imienia – wszystko wskazuje na to, iż przyszła sułtanka Hürrem była córką popa z Rohatyna na Podolu. Na imię mogła mieć Aleksandra lub Anastazja Lisowska. Zagraniczni goście na dworze sułtana, w późniejszym czasie określali ją przydomkiem Roksolana, co miało znaczyć „z Polski, z Rusi”, ale również Róża, Rozanna czy nawet – Rudzielec.
Urodziła się około roku 1505. Miała piętnaście lat gdy została porwana przez Tatarów z rodzinnej miejscowości. Niezbyt urodziwa, o ognistych włosach i drobnej posturze przetrwała wyczerpującą podróż do stolicy Imperium Osmańskiego – Istambułu. Była darem dla księcia Sulejmana z okazji jego koronacji na sułtana. Tak trafiła do haremu, którego realia mijały się z bajkowymi i erotycznymi marzeniami europejskich twórców.
Młoda niewolnica szybko i całkiem dobrze odnalazła się w okrutnych realiach Imperium Ottomanów. Z łatwością zaskarbiła sobie względy młodego sułtana. W niecały rok po przybyciu na dwór urodziła swojego pierwszego syna – Mehmeda. Tym samym naraziła się na konflikty z trzema faworytami, które do tej pory mogły liczyć na względy ze strony Sulejmana – Gulfem, Mahidevran oraz z trzecią, nieznaną z imienia niewolnicą.
Hürrem (bo takie otrzymała imię – co znaczyło radosna, rozkwitająca, rozśpiewana) nie poprzestała na statusie konkubiny jaki przysługiwał matkom książąt. Zdobywając niezbędną edukację (władała arabskim, tureckim, perskim; znała się na tańcu, literaturze, sztuce i polityce) szybko wybiła się ponad inne towarzyszki seksualnej niewoli haremu. Wiązało się to oczywiście z nagminnym łamaniem ustalonych za panowania sułtana Mehmeda II zasad.
Złamane zasady
Nałożnice sułtańskie obowiązywały trzy główne reguły (nie licząc oczywiście tych wynikających z Koranu czy z sułtańskiego protokołu). Pierwsza z nich zakazywała małżeństwa pomiędzy sułtanem a konkubiną. Roksolana nie tylko stała się jedyną prawowitą żoną Sulejmana Wspaniałego (ich ślub miał miejsce w 1534 roku i wtedy Hürrem otrzymała tytuł Haseki, stając się drugą najważniejszą kobietą w państwie zaraz po matce sułtana – Valide Sultan), ale również jego doradcą politycznym oraz formalnym przedstawicielem sułtanatu. Przyjmowała ambasadorów oraz odpowiadała na listy zagranicznych władców.
Kolejną zasadą było poczęcie dziecka – konkubina sułtańska, po narodzinach syna była odprawiana z dworu, jej rola była wypełniona. Hürrem nie poddała się temu prawu, nie pozwoliła się odprawić i po narodzinach Mehmeda wydała na świat jeszcze trzech synów (Bajazyda, Dżihangira i Selima) oraz córkę Mihrimah.
Z tą zasadą wiązała się kolejna, która dotyczyła objęcia przez księcia stanowiska gubernatora prowincji. Matka musiała udać się wraz z synem na prowincję, co oznaczało dla niej swego rodzaju wygnanie. W ten sposób zwalniała miejsce młodszej, bardziej płodnej rywalce.
Roksolana nie przystała na takie warunki i podczas gdy każdy z synów obejmował daną prowincję, ona wytrwale towarzyszyła swojemu małżonkowi w trudach związanych z polityką imperialną.
Ochrona przed Osmanami
Dzięki swojej wytrwałości i żądzy wiedzy, Haseki Hürrem stała się wytrawną polityczką. Udokumentowana jest jej korespondencja z żoną i siostrą szacha Persji Tahmaspa I. To właśnie jej osobie Polacy mogli zawdzięczać ochronę Rzeczypospolitej przed najazdami Osmanów – korespondowała bowiem z królami Zygmuntem Starym oraz jego synem, Zygmuntem Augustem. W listach tych określała się jako „siostra” władców, co potwierdzało by pogłoski, iż była narodowości polskiej (sam Sulejman Wspaniały polskich królów nazywał „braćmi” – czyli szwagrami). Na sułtańskim dworze działało również osiemnastu ambasadorów z Lechistanu.
Rudowłosa sułtanka działała również charytatywnie. Z jej inicjatywy powstał fundusz na rozwinięcie jednej z dzielnic Istambułu, Aksaray.
W 1539 roku znacznie przyczyniła się do powstania kompleksu architektonicznego składającego się z dwóch szkół i szpitala, a w 1556 roku rytualnej łaźni nazwanej Haseki Hürrem Hamman. Oczywiście i przy tych okazjach, łamała ustanowione obyczaje – jako jedyna z konkubin miała prawo budowania w stolicy Imperium oraz innych ważnych miastach.
Miłość do sułtanki
Patronowała również wielu artystom, architektom, poetom. Zachowana została jej korespondencja z sułtanem – oddająca wzajemną miłość, szacunek, a także pełna poezji, którą do siebie pisali.
Właśnie to tajemnicze dla postronnych uczucie, jakim władca darzył zwykłą niewolnicę stało się przyczyną plotek. Sułtankę posądzano o czary, nazywano czarownicą, a na jej życie czyhało wielu wrogów. Sama jednak, co bardzo prawdopodobne, była zamieszana w śmierć matki sułtana, jego pierworodnego syna Mustafy (którego matką była jej zaciekła przeciwniczka, Mahidevran) oraz Wielkiego Wezyra Ibrahima. Na miejsce Ibrahima w niedługim czasie umieściła Rüstema Paszę, który z jej inicjatywy został mężem Mihrimah.
Zmarła w 1558 roku, zapewne otruta lub wyniszczona ciężką chorobą.
Po śmierci Sulejmana w 1566 roku, tron objął jego jedyny ocalały syn Hürrem, Selim. Niestety, zapisał się na kartach historii jako Selim Pijany. Jedyne, co odziedziczył po sprytnej i inteligentnej matce, to rude włosy.
Za jego rządów, faktyczną władzę sprawowały jego konkubiny, gdyż on sam nie był w stanie zarządzać odziedziczonym imperium. Z tego względu czasy te określane są jako „sułtanat kobiet” lub „dziedzictwo Roksolany”.
Faktem jest, iż śmiała dziewczyna-niewolnica umiejętnie wykorzystała tragiczną dla siebie sytuację stając się jedną z najpotężniejszych kobiet epoki. Jej dzieje zainteresowały twórców kultury popularnej. W latach 2011- 2014 powstał turecki serial „Wspaniałe stulecie” opowiadający o rządach Sulejmana Wspaniałego, gdzie w rolę sułtanki Hürrem wcieliła się niemiecka aktorka o tureckich korzeniach, Meryem Uzerli. Losy sułtanki nakreślili w powieściach obyczajowych m.in. ukraiński powieściopisarz Pavel Zahrebelny („Wspaniałe stulecie Sulejmana”) oraz australijski autor Colin Falconer („Harem Sulejmana”).
Tekst: Marzena Kloskowska
Źródła:
„Tajemnice Sulejmana i Hurrem”, Anna Mieczkowska
https://destinations.com.ua/travel/authentic-ukraine/112-ukrainian-women-who-changed-the-history-roksolana
https://www.britannica.com/biography/Roxelana
Zależy nam, aby nasze teksty były jak najwyższej jakości. Jeśli znajdziesz jakikolwiek błąd, napisz do nas: Ifem.pl@protonmail.com.