Christine de Pisan sprzeciwiła się średniowiecznym standardom i po śmierci męża odmówiła ponownego zamążpójścia. Wkrótce potem stała się pierwszą w Europie kobietą, która zarabiała na życie pisaniem.
W połowie XIV wieku, wyedukowanie córki równie starannie jak syna było rzadkością. Na szczęście dzieciństwo Christine de Pisan było jednym z takich wyjątków.
Urodziła się w Wenecji w 1364 r., wychowała we Francji. Ojciec Christine, Tommaso da Pizzano, był bolońskim lekarzem i astrologiem. Znany z dobrej reputacji intelektualisty, miał zagwarantowane zatrudnienie jako astrolog na dworze króla Francji Karola V.
Tommasso przeprowadził się tam z rodziną, gdy Christine miała cztery lata. Christine miała dwóch młodszych braci, a Tommasso – człowiek o otwartym umyśle w tamtych czasach – postanowił zapewnić dobrą edukację całej trójce swoich dzieci. Christine uczęszczała na lekcje greki, łaciny, literatury, historii, filozofii i medycyny. Jako zapalona czytelniczka, spędziła wiele godzin w bibliotece królewskiego pałacu w Luwrze, który został założony przez patrona jej ojca, króla Karola V.
Żona, wdowa i samotna matka
Oprócz żądzy wiedzy, Christine de Pisan wykazała się dość wcześnie talentem literackim. Jako dziecko komponowała piosenki i ballady, które zachwycały dwór królewski. Jej ojciec, który zyskał prestiż w wewnętrznych kręgach króla Karola V, dołożył wszelkich starań, aby zapewnić córce korzystne małżeństwo, gdy tylko będzie w odpowiednim wieku. W 1379 roku, w wieku 15 lat, Christine poślubiła Étienne du Castel, notariusza i sekretarza królewskiego. Według Christine był to bezgranicznie szczęśliwy związek. Para miała troje dzieci: dwóch synów i córkę.
Kilka lat później Christine straciła ojca, a około 1389 roku jej mąż zmarł w wyniku epidemii (niektóre źródła wymieniają dżumę). W wieku 25 lat Christine została wdową z trojgiem dzieci i matką, których musiała utrzymać. Jej bracia wrócili do Włoch i nie mogli jej pomóc.
W XIV wieku powszechnie przyjętym rozwiązaniem w takiej sytuacji było poszukiwanie nowego męża i zamążpójście. Jednak Christine wybrała inną drogę. Postanowiła pozostać sama i wspierać rodzinę własnymi talentami literackimi. Jak napisała w swoim dzienniku: „Musiałam zostać mężczyzną”.
Nowa kierowniczka skryptorium
Christine znalazła pracę jako kierowniczka skryptorium, gdzie nadzorowała pracę kaligrafów, introligatorów i miniaturzystów. W wolnym czasie pisała. Aby zdobyć dodatkowy dochód, Christine zaczęła wysyłać skomponowane przez siebie wiersze do wpływowych ludzi w nadziei na otrzymanie ich poparcia.
Jej śmiałość opłaciła się, a ona zyskała pełnych uznania sponsorów. Pisanie stało się jej źródłem utrzymania i dzięki niemu była w stanie utrzymywać rodzinę. Jej głównym patronem i źródłem dochodów był król Karol VI (syn francuskiego króla Karola V zmarłego w 1380 r.). Christine była w stanie zainteresować literaturą więcej patronów nawet spoza Francji, m.in. Filipa II z Burgundii, królową Izabelę z Bawarii czy hrabiego Anglii z Salisbury.
Poza pisaniem poezji, Christine okazała się otwartą i wpływową krytyczką społeczną i literacką. Na początku 1400 roku debatowała u sekretarzy króla na temat moralnej stosowności Powieści o Róży, długiego alegorycznego wiersza napisanego początkowo przez Guillaume de Lorris, a następnie Jeana de Meuna w XIII wieku.
Christine krytyczką literacką i społeczną
Zastrzeżenia Christine de Pisan budził sposób w jaki poemat opisywał kobiety. Przypisywał bowiem negatywne cechy alegorycznym postaciom kobiecym, a także przedstawiał kobiety jako zwykłe przedmioty zaspokajające męskie pragnienia. Christine wyraziła swoją bezpośrednią krytykę tego wiersza, wspierając początek ogólnej debaty we francuskim sądzie na temat statusu kobiet. Twierdziła, że trudniejsza pozycja kobiet nie była naturalna, a była uwarunkowana kulturowo.
W 1405 roku pisarka znów stanęła w obronie kobiet, w jednym z najbardziej znanych swoich dzieł, Księga o Mieście Dam. Christine ukazała miasto zajmowane przez postacie wybitnych kobiet: poetkę Safonę, Dydonę i Semiramidę, założycielki Kartaginy i Babilonu, Zenobię królową Palmyry, Ewę i Esterę z pism hebrajskich, Maryję Dziewicę, Cecylię z Rzymu i królową Izabelę Bawarską. (Od starożytnego Egiptu po dzień dzisiejszy te kobiety rządzą światem).
Księga o Mieście Dam podkreśla znaczenie edukacji w kształtowaniu prawych i silnych kobiet. Jeden z fragmentów brzmi: „Gdyby zgodnie ze zwyczajem wysyłano małe dziewczynki do szkoły tak jak wysyła się chłopców (…) nauczyłyby się subtelności wszystkich sztuk i nauk równie dokładnie”. Christine wskazuje, że nierozsądni mężczyźni uważali, że to źle jeśli kobiety są wykształcone, „ponieważ nie podobało im się, że kobiety wiedziały więcej niż one”.
Christine de Pisan, wojna i Joanna d’Arc
Życie Christine toczyło się wśród politycznych zawirowań wojny stuletniej, toczonej pomiędzy Francją a Anglią o ziemię i dziedziczenie. Ponieważ konflikt ten nie był jej obcy, prace Christine opisywały cnoty dobrego rządzenia. W 1413 roku napisała jedną ze swoich ostatnich ważnych prac, Księgę Pokoju, serię ogólnych wskazówek dla spadkobiercy króla Karola VI. Po inwazji Anglii na Francję w 1415 r., Christine schroniła się w klasztorze w Poissy, gdzie wiele lat wcześniej jej córka złożyła śluby zakonne, i przestała pisać na wiele lat.
Po śmierci króla Karola VI w 1422 r. jego spadkobiercy walczyli o koronę francuską. Henryk V z Anglii poparł odłam Burgundów, a drugi poprowadził przyszły Karol VII. Christine uznała wojnę za niepokojącą, ale nadzieję przyniosło jej oblężenie Orleanu i zwycięstwo Francji pod dowództwem Joanny d’Arc (1429 r). Zainspirowana doniesieniami z frontu, Christine napisała Opowieść Joanny d’Arc, w której okrzyknęła ją nowym światłem dla Francuzów. Christine zmarła w wieku mniej więcej 65 lat, około 1430 roku, a jej wiersz jest jedyną pracą literacką napisaną za życia Dziewicy Orleańskiej.
Decyzja Christine o zostaniu zawodową pisarką pozwolił jej przedstawić nowe myślenie o kobietach. Wieki później Simone de Beauvoir w rozprawie Druga płeć z 1949 r. opisała stanowisko Christine jako „pierwszy raz, gdy kobieta bierze długopis, by bronić swojej płci”.
Tłumaczenie i adaptacja tekstu: Joanna Maria Wilk
Tekst oryginalny:
This single working mom was Europe’s first professional woman writer
(Ta pracująca samotna mama była pierwszą europejską pisarką zawodową)
Annalisa Palumbo, National Geographic, 12.03.2020
Zależy nam, aby nasze teksty były jak najwyższej jakości. Jeśli znajdziesz jakikolwiek błąd, napisz do nas: Ifem.pl@protonmail.com.
Ciekawostka: W Średniowiecznym Sklepie Internetowym można zakupić suknię Christine de Pisan:
http://pl.gambeson.pl/sredniowieczny-sklep-internetowy/poznosredniowieczne-suknie-wierzchnie/suknia-christine-de-pisan.html