Margaret Sanger jest jedną z najważniejszych feministek w historii Stanów Zjednoczonych i jedną z najbardziej rozpoznawalnych działaczek na rzecz upowszechniania prawa do antykoncepcji. Jej poglądy były zalążkiem ruchu znanego dziś jako Planned Parenthood.
Margaret Sanger przyszła na świat 14 września 1879 roku. W dzieciństwie była świadkiem dwojakiego postępowania swych rodziców – z jednej strony ateizmu i sprzeciwu ojca wobec zasad życia katolickiego, z drugiej – konserwatywnego podejścia wobec roli kobiety w rodzinie i kolejnych ciąż matki. Margaret była siódmym z jedenaściorga dzieci. Matka Margaret źle znosiła kolejne ciąże, przewlekle chorowała na gruźlicę oraz raka macicy. Sytuacja w domu rzutowała na kształtujące się poglądy dorastającej dziewczyny.
Tak jak matka, Sanger również chorowała na gruźlicę (nie uchroniła jej przed tym praca w szpitalu). Zaangażowanie męża w rozwój socjalizmu sprawiło, że i Margaret zainteresowała się polityką: wstąpiła do partii socjalistycznej. Po przeprowadzce do Nowego Jorku podjęła pracę pielęgniarki wśród kobiet w ubieg dzielnicy Lower East Side. To tam po raz pierwszy poznała kobiety, dla których codziennością była przemoc seksualna, częste porody, poronienia i aborcje, z których wiele wykonywano w nieprzystosowanych do tego warunkach.
Bardzo poruszył ją los pacjentek, zważywszy na wspomnienia z własnego domu.
Już w 1912 roku rozpoczęła współpracę z czasopismem „New York Call”, gdzie opublikowała artykuł poświęcony edukacji seksualnej dziewcząt. Sam tytuł artykułu, choć nam wydaje się zwyczajny, w tamtych czasach był niezwykle odważny: Co każda dziewczyna powinna wiedzieć. Przypłaciła tę publikację problemami z prawem – na tyle poważnymi, że zablokowały one dalszą współpracę z pismem, cenzorując artykuł na temat chorób wenerycznych.
Wpływ na działalność i pracę Sanger miała inna amerykańska aktywistka feministyczna – Emma Goldman. Zainspirowana Emmą, Margaret rozpoczęła akcję informacyjno-propagandową wśród najuboższych warstw społeczeństwa, dotyczącą środków antykoncepcyjnych. Margaret starała się wyjaśniać, że stosowanie antykoncepcji może znacznie poprawić byt materialny. W 1914 roku zaczęła wydawać miesięcznik zatytułowany „The Woman Rebel” (pol. Zbuntowana Kobieta), w którym publikowała między innymi artykuły Emmy Goldman.
„The Woman Rebel” była czasopismem anarchistycznym. Dewiza pisma, tj. Bez bogów, bez panów, nawiązywała do hasła robotniczego Ani boga, ani pana. Czy należy dodawać, że było to przede wszystkim czasopismo feministyczne? Zawierało treści informacyjne, broniło praw kobiet co do używania środków antykoncepcyjnych. Margaret popierała swoje argumenty latami doświadczeń, które zdobyła jako pielęgniarka w specyficznym środowisku nowojorskich najuboższych. Kierowała je właśnie do biednych kobiet, z którymi tak bardzo się zżyła i których los chciała za wszelką cenę odmienić. Ambitnie rozpowszechniała pogląd, że stosowanie antykoncepcji pomaga kontrolować wskaźnik urodzeń i, jak opisane wyżej, przyczynia się do lepszej sytuacji ekonomicznej. Informowała także na temat praw robotniczych.
Działalność Margaret Sanger nie spotkała się z przychylnością władz. Wydano nakaz aresztowania jej, zarzucając naruszenie ustawy zakazującej publikacji informacji na temat środków antykoncepcyjnych (ang. Comstock Laws). Właśnie ta ustawa była tym, z czym Sanger zaciekle walczyła – ograniczaniem informacji i zakazywaniem dostępu do podstawowej wiedzy, jaka należała się kobietom, ponieważ właśnie ich dotyczyła. Działaczka zdążyła rozdystrybuować sto tysięcy (!) broszur informacyjnych zatytułowanych „Ograniczanie rodziny” (ang. Family limitation). Ulotka zawierała bardzo szczegółowe opisy dotyczące używania środków antykoncepcyjnych.
W następstwie zdarzeń Margaret wyjechała na Anglii. Poświęciła się pracy naukowej, zapoznawała kolejne inspiracje – w tym dzieła Maltezjusza, słynnego teoretyka i badacza demografii. Jej nowym życiowym partnerem został Havelock Ellis, brytyjski lekarz i reformator społeczny, którego prace w znacznej mierze dotyczą tematyki ludzkiej seksualności.
Do Stanów Zjednoczonych wróciła w roku 1915. Ponieważ opinia publiczna broniła jej działalności na rzecz uświadamiania i edukacji kobiet, zarzuty złamania prawa i nielegalnego rozdawania ulotek zostały oddalone. Niestety, w tym samym roku Sanger zmierzyć się musiała z tragedią w życiu osobistym – na zapalenie płuc zmarła jej pięcioletnia córeczka. Dopiero rok później Margaret odbyła podróż po Stanach Zjednoczonych – był to cykl wykładów edukacyjnych dotyczących kontroli urodzeń. Prelekcje te były niezmiernie popularne i przyczyniły się do jeszcze większego respektowania Sanger jako autorytetu i osoby publicznej.
To ona otworzyła w Nowym Jorku pierwszą w Stanach Zjednoczonych klinikę planowania rodziny. Po raz kolejny zarzucono jednak Sanger łamanie prawa – odniesiono się do tej samej ustawy Comstock Laws, czyli o zakazie publikacji informacji na temat środków antykoncepcyjnych. Margaret oraz jej współpracowniczki zostały aresztowane, a klinikę przymusowo zamknięto.
W roku 1917 Sanger zaczęła wydawanie nowego pisma: „The Birth Control Review”. Promowała dobrowolne decyzje kobiet o powiększaniu rodziny; odrzucała teorie, jakoby jedynymi decydentami miały być państwo oraz mężowie. „The Birth Control Review” było pismem poświęcającym sporo miejsca eugenice, niemniej rozróżniało eugenikę „dobrą” i „złą”; teksty Sanger jasno odrzucały nazistowski wzór myślenia i jednocześnie były potępiane przez ówczesne państwo niemieckie. Margaret pozostała naczelną redaktorką pisma aż do 1928 roku. Nową organizacją założoną przez Sanger było American Birth Control League. Organem prasowym zostało wspominane „The Birth Control Review”.
Kolejna publikacja Sanger była książką, która nosiła tytuł Sedno cywilizacji (ang. Pivot of Civilisation). Działaczka podjęła się w niej dowiedzenia tezy, że problemy cywilizacji mogą zostać rozwiązane poprzez ograniczenia dzietności oraz wielkości rodzin. Pisała, że wysoka rozrodczość osób ubogich generuje koszty dla państwa i dla instytucji charytatywnych. Dzieliła również społeczeństwo na trzy warstwy: bogatych, którzy stosowali środki antykoncepcyjne, inteligentnych i odpowiedzialnych, którzy również je stosowali i nieodpowiedzialnych, zwłaszcza biednych, którzy nie stosowali antykoncepcji, posiadali wiele dzieci i byli zmuszeni polegać na pomocy państwa i instytucji charytatywnych[1].
Pierwsza, w pełni legalna klinika regulacji liczby narodzeń, otwarta została przez Sanger w roku 1923. Działała oczywiście z ramienia organizacji American Birth Control League. Instytucja zajmowała się dystrybucją środków antykoncepcyjnych, instruowaniem kobiet, jak tych środków efektywnie zażywać oraz ogólną edukacją seksualną. Wykonywano także zabiegi ginekologiczne i prowadzono badania dotyczące coraz to nowszych metod antykoncepcji. Pięć lat później zmieniono nazwę kliniki na The Birth Control Clinical Research Bureau. Powołano także organizację National Committee on Federal Legislation for Birth Control, która przyczyniła się do zmiany problematycznych Comstock Laws. Szacunkowo, w latach trzydziestych klinika regulacji liczny urodzeń obsługiwała aż dziesięć tysięcy pacjentek rocznie.
W 1939 roku Sanger zaangażowała się w projekt celujący w ograniczenie ubóstwa pośród czarnoskórych mieszkańców południowych stanów USA. Również pośród tamtejszych kobiet działała na rzecz upowszechniania prawa do stosowania antykoncepcji.
Chociaż jej nowe słuchaczki wykazywały duże zainteresowanie wiedzą o antykoncepcji, Margaret oskarżono o rasizm i próbę eliminowania czarnoskórej ludności USA.
Trzy lata później American Birth Control League zmieniła nazwę na międzynarodową i bardziej prestiżową International Planned Parenthood Federation. Margaret nawiązała wtedy współpracę naukową z wybitnym amerykańskim biologiem, Gregorym Goodwinem Pincusem, który to został w późniejszym czasie wynalazcą doustnej tabletki antykoncepcyjnej. Wynalazek ten był przełomem w medycynie i kamieniem milowy w ułatwieniu stosowania antykoncepcji.
Margaret Sanger zmarła 6 września 1966 roku w wieku 87 lat. Zapisała się w historii jako niezłomna działaczka na rzecz kobiet, edukatorka seksualna oraz aktywistka. Jej poświęcenie w obronę podstawowych praw kobiet odcisnęło piętno na działaniach zainspirowanych nią osób, a godna naśladowania postawa stała się autorytetem dla wielu osób na całym świecie.
Tekst: Virginia Macholl
Źródła:
- About Sanger. Biographical Sketch w bazie New York University, <https://www.nyu.edu/projects/sanger/aboutms/index.> (dostęp: 24.07.2020)
- Linda Gordon, The moral property of women: a history of birth control politics in America, Chicago 2007
- Margaret Sanger, The Pivot of Civilization in Historical Perspective: The Birth Control Classic, 2001 (reprint z 1922)
- Gloria Steinem, What Margaret Sanger Really Said About Eugenics and Race, <https://time.com/4081760/margaret-sanger-history-eugenics/> (dostęp: 23.06.2020)
[1] Str. 198, Linda Gordon, The moral property of women: a history of birth control politics in America, Chicago 2007
Zależy nam, aby nasze teksty były jak najwyższej jakości. Jeśli znajdziesz jakikolwiek błąd, napisz do nas: Ifem.pl@protonmail.com.