Imponująca, odważna, inteligentna. Fascynuje i wzbudza podziw od tysiącleci. Królowa Górnego i Dolnego Egiptu. Jedna z czterech kobiet noszących tytuł faraona i najdłużej z nich panująca. Władała Starożytnym Egiptem w latach 1503 p.n.e. – 1482 p.n.e. w okresie Nowego Państwa.
Droga do tronu
Fot. Twojahistoria.pl.
Rywalizowała o sukcesję z przyrodnim bratem i jednocześnie mężem, Totmesem II. Już wtedy wykazywała zainteresowanie sprawami rangi państwowej. Ocalałe stele głoszą: „Boska Małżonka Hatszepsut zajmowała się sprawami kraju; ona rządziła Obojgiem Krajów, jej płacono podatki…”[1]. Choć Totmes II panował trzynaście lat, rzeczywistą władzę przypisuje się Hatszepsut. To wtedy nabrała doświadczenia w polityce i zarządzaniu państwem. Zajmowało ją wszystko, co związane z losem poddanych i kraju.
Po śmierci Totmesa II została regentką w imieniu niepełnoletniego bratanka, Totmesa III (zwanego również Tutmozisem). W drugim roku regencji ogłosiła się władczynią Egiptu, argumentując prawo do tronu tym, że współrządziła za czasów swego ojca. Przyjęła tzw. Królewski Protokół, czyli pełną tytulaturę królewską, oficjalnie uprawniającą do przywilejów i obowiązków najważniejszej osoby w państwie. Od tego czasu była samodzielnie rządzącą kobietą-faraonem, wspomagającą się jedynie radami zaufanych osobistości.
Pionierskie rządy
Za jej rządów organizowano wiele ekspedycji handlowych, również pionierskich; rozwijała się gospodarka. Hatszepsut była bystrą i postępową władczynią, interesowały ją nowości i modernizowanie państwa. Nie odkryto dotychczas żadnych zapisków sugerujących, by prowadziła kampanie zbrojne czy wyprawy wojenne. Nierzadko ubierała męskie stroje; w niszy w westybulu Zespołu Kultu Słońca odnaleziono wizerunek Hatszepsut z ceremonialną, sztuczną brodą. Jak pisze o tych wizerunkowych zabiegach krytyk literacki Will Cuppy:
Nikogo to nie zwiodło, z prawnego punktu widzenia wszystko było w porządku, bo prawo stanowiła przecież ona sama, będąc teraz Królem Egiptu. W ten sposób Egipcjanie, którym wydawało się, dotąd, że żyją w świecie rządzonym przez mężczyzn, nieco się zdziwili. Nie oni jedni.[2]
Według niektórych historyków, Królowa przygotowywała swą pierwszą córkę, Neferure, do objęcia rządów jako prawowita sukcesorka. Niezgodnie z tradycją, przekazała jej tytuł Boskiej Małżonki, gdy Neferure była jeszcze małym dzieckiem. Część archeologów jest zdania, że dziewczynka była owocem związku Hatszepsut z jednym z doradców, Senenmutem. Teza ta opierana jest na licznych reliefach, przedstawiających mężczyznę jako czułego opiekuna Neferure. Reliefy podpisane są kryptogramami (rebusami), wyrażającymi oddanie i silną więź Królowej i doradcy. Zaś w grobowcu Senenmuta odnaleziono cegłę z napisem: „Piastowałem urzędy przy najmłodszej córce Hatszepsut – Meritre, a także przy pierworodnej Neferure.”.
Faraonka – architektka
Hatszepsut zasłynęła z dokonań budowlanych znacznie liczniejszych i okazalszych niż jej poprzednicy. Zatrudniała najzdolniejszych fachowców, należał do nich wspominany Senenmut. Do najwspanialszych budowli Hatszepsut należą Świątynia Milionów Lat i tzw. Czerwona Kaplica, ozdobiona skałami głębinowymi.
Dzięki zachowanym inskrypcjom wiemy, że o swoim wkładzie w odbudowę zniszczonych przez najeźdźców świątyń władczyni mówiła: „Odbudowałam, co zostało zniszczone, wzniosłam, co było niedokończone, odkąd Azjaci żyli w kraju północnym, a między nimi barbarzyńcy, którzy zawalili to, co było stworzone i panowali, nie znając Re”.
Przykładała wagę do reprezentacyjnych cech budowli, aby zarówno Egipcjanie, jak i przyjezdni znali potęgę Egiptu.
Jedna ze świątyń na życzenie Królowej została nazwana na cześć jej ojca. Była doskonale zaprojektowana, a jej przepych i estetyka robiły wrażenie: od głównej bramy, wzdłuż rampy aż do wejścia do świątyni ciągnął się ogród złożony z drzew i roślinności. Na wykonywanych na zlecenie Hatszepsut płaskorzeźbach wielokrotnie podkreślano jej silną więź z ojcem, jakoby to właśnie ona była naturalnie predystynowana do objęcia stanowiska głowy egipskiego państwa.
Królowa w Dolinie Królów
Pierwotnie zaprojektowany dla Królowej grobowiec został przez nią odrzucony; wolała zostać pochowana w Dolinie Królów, tak jak wszyscy prawowici władcy starożytnego Egiptu. Odkrywca grobowca, Howard Carter, powiedział: „Jako Królowa‚ nie mogła ona zrezygnować z przywileju posiadania grobowca w Dolinie Królów, jak wszyscy inni faraonowie […] Chciała być królem i podzieliła los królów”.
Królowa zmarła w sposób naturalny z powodu chorób, w wieku około 50 lat. Spekulacje o przyczynieniu się do jej śmierci bratanka, Totmesa III, na ogół nie są przez historyków potwierdzane. Niemniej tuż po objęciu władzy kazał on usunąć większość wizerunków poprzedniczki, a także wymazać jej imię z linii dynastycznej, aby pominięto faraonkę na kartach historii. Jego żoną została córka Hatszepsut.
Pomimo zabiegów bratanka, Hatszepsut nie została zapomniana. Jej dorobek jako władczyni, odwaga oraz postawa imponują nawet po tysiącach lat.
Tekst: Virginia Macholl
Źródła:
- Hatszepsut w bazie histurion.pl (dostęp: 26.05.2020): <http://www.histurion.pl/historia/postaci_historyczne/wyswietl/hatszepsut.html>
- Will Cuppy, Życie i upadek prawie wszystkich, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, Warszawa 2005
- Christiane Desroches-Noblecourt, Hatszepsut. Tajemnicza królowa Egiptu, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 2007
- Marcin Jamkowski, Królowa Hatszepsut, pierwsza feministka Egiptu, <https://www.newsweek.pl/wiedza/historia/krolowa-hatszepsut-pierwsza-feministka-egiptu/gry0h29> (dostęp: 28.05.2020)
- Ewa Józefowicz, Od matki po córkę Ra. Kobiety u władzy w: „Pomocnik historyczny”, nr 3, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2018
- Catharine H. Roehrig, Hatshepsut: From Queen to Pharaoh, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork 2005
- Joyce Ann Tyldesley, Hatszepsut. Kobieta faraon, Wydawnictwo ALFA, Kościerzyna 1999
[1] Fragment napisu ze steli z grobowca nadwornego urzędnika i architekta Ineni w Tebach Zachodnich (dziś Szeich Abd el Gurna).
[2] Str. 27, Will Cuppy, Życie i upadek prawie wszystkich.
Zależy nam, aby nasze teksty były jak najwyższej jakości. Jeśli znajdziesz jakikolwiek błąd, napisz do nas: Ifem.pl@protonmail.com.