Poetka, plemienna twórczyni, miłośniczka sztuki.
Jej elegie uznawane są za poetyckie perełki wśród dzieł tworzonych w siódmym wieku. Bezsprzecznie jedna z najważniejszych arabskich poetek wszech czasów. Jej wpływ na arabski świat poezji i sztuki jest nieoceniony. Podobno to właśnie ona była ulubioną poetką Proroka Mahometa.
Krótkonosa znaczy piękna
Al-Khansa (lub Al-Chansa) w języku arabskim jest określeniem gazeli – dosłownie oznacza Krótkonosa, co z kolei uznawane jest za komplement wobec nieprzeciętnej urody artystki. Naprawdę nazywała się Tumadir Bint Amr. Lata jej życia szacowane są na 575-646 naszej ery. Przyszła na świat w plemieniu arabskim Banu Sulajm. Tworzeniem poezji interesowała się praktycznie „od zawsze”. Już jako młoda dziewczyna odnosiła sukcesy na konkursach poetyckich w Ukazie. Uroda i zacięcie artystyczne przykuwały uwagę – o rękę młodziutkiej Tumadir starał się o wiele starszy wojownik, niemniej odrzuciła jego zaloty. Ojciec poetki uszanował ten wybór, aczkolwiek dokonał aranżowanego małżeństwa z innym mężczyzną – członkiem tego samego plemienia. Małżeństwo okazało się katastrofą: mąż nie dbał o domowe wydatki, co zmuszało młodą żonę do zaciągania pożyczek u rodziny. Brak potwierdzonych historycznie faktów na temat tego, czy związek rozpadł się z powodu odejścia któregoś z małżonków, czy mąż Tumadir umarł, niemniej Tumadir wyszła za mąż po raz drugi.
Inspirowana smutkiem
Drugi mąż Tumadir także nie cieszył się długim życiem. Gdy umarł, poetka poświęciła mu elegię, co uważano za dowód miłości, przywiązania i szczęśliwego pożycia. Jej inne elegie (arab. marsijja) poświęcone były braciom Tumadir, którzy polegli w walkach między plemionami.
Al-Khansa tworzyła elegie przez około piętnaście lat; przez ten czas napisała 84 utwory na cześć jednego z braci i dwanaście ku czci drugiego.
Wizerunek wojownika, który stworzyła w swych dziełach, to idealny bojownik beduiński; łagodny, szczodry i honorowy wobec rodziny, gwałtowny i mściwy wobec wrogów. W wierszach kładziony jest nacisk na wartość, jaką ma pamięć o ludziach, których kochamy. Ludzie mogą przetrwać, gdy zapisują się w naszej pamięci i powinniśmy to doceniać. Pomimo, że utwory tworzone były w oparciu o konkretne wzorce kulturowe, zauważalna jest szczera rozpacz i emocjonalność artystki. Przekład niektórych tekstów na język polski znaleźć można w wydanej w 1997 roku antologii Poezja arabska: wiek VI-XIII.
Legendarne czyny
Lata życia Al-Khansy pokrywać się mają z okresem ekspansji Islamu. Według tradycyjnych przekazów, poetka spotkała się osobiście z Prorokiem Mahometem i przyjęła nową religię. Sam Prorok podobno zachwycił się jej twórczością i już za życia wywyższał ją spośród swoich ulubionych twórców. Niemniej Al-Khansa w swoich wierszach nie odnosiła się często do religii; wyraźnie wspomina o wierze tylko w trzech utworach, stworzonych już po spotkaniu z Mahometem. Sposób i słownictwo nie uległy jednak zmianom. Al-Khansa pozostała sobą do końca. Z tego też powodu badacze sztuki zaliczają ją do artystek z okresu przedislamskiego.
Wpływy na kulturę i sztukę
Wiersze poetki służyły adeptom Islamu do nauki starszych wariantów języka arabskiego. Wysoka pozycja Al-Khansy w świecie kultury islamskiej jest unikalna i warta podkreślenia; oto artystka, która zyskała największy szacunek w kulturze mało podatnej na zmiany, o której jednocześnie niewiele słyszano w świecie zachodniej poezji.
Tekst: Virginia Macholl
Źródła:
- Poezja arabska: wiek VI-XIII: wybór, praca zbiorowa (tłumacz: Józef Bielawski), wyd. Ossolineum, Wrocław 1997
- Klasyczna literatura arabska. Zarys, Józef Bielawski, Jolanta Kozłowska (red.), Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2012
- Abundance from the Desert: Classical Arabic Poetry, Raymond Farrin, Syracuse University Press, Syracuse 2011
Zależy nam, aby nasze teksty były jak najwyższej jakości. Jeśli znajdziesz jakikolwiek błąd, napisz do nas: Ifem.pl@protonmail.com.